Heel soms zagen leden van het verzet zich gedwongen om iemand om het leven te brengen. Om ‘verraders’ te bestrijden, de Duitse oorlogsmachine te saboteren of als bescherming van het verzet zelf.
In het Boskoopse geval werd een Duitse militair om het leven gebracht omdat hij een risico vormde voor verzetsmensen. Hij had contact gehad met een aantal mensen van het verzet en het risico dat deze informatie bij de bezetter terecht kwam was te groot. Het was letterlijk een kwestie van leven en dood.
Gebeurde het vaak dat het verzet in de Tweede Wereldoorlog naar dit zware middel greep? Nee. Het verzet in Nederland heeft tijdens de Tweede Wereldoorlog mensen geliquideerd, maar dit gebeurde relatief terughoudend en vaak na zorgvuldige overweging. Liquidaties (doelgerichte moorden) waren uitzonderlijke en ingrijpende middelen die meestal pas later in de oorlog vaker werden toegepast, vooral vanaf 1943-1944. Toen werd het verzet steeds actiever.
Naar schatting zijn er tussen de 350 en 500 mensen geliquideerd door het verzet tijdens de bezetting (1940–1945). Precieze aantallen zijn lastig vast te stellen, onder andere omdat veel acties in het geheim gebeurden en sommige liquidaties nooit zijn opgeëist.
Schuldgevoelens en trauma
De terughoudendheid bij het verzet werd ingegeven door een aantal mogelijke gevolgen. Zoals in deel 4 van deze korte serie verhalen werd gemeld nam de bezetter soms buitensporige represailles. De gevolgen konden dus zwaar zijn, vooral voor de burgerbevolking. Een ander mogelijk gevolg was dat liquidaties door het verzet soms leidden tot een intensievere jacht op verzetsgroepen. Dat kon tot arrestaties, martelingen of executies leiden.
Een derde mogelijk gevolg was echter de morele en psychologische belasting voor de verzetsmensen. Veel verzetsstrijders worstelden met schuldgevoelens en trauma’s, zeker na de oorlog. Het doden van een mens, zelfs als het een verrader was, was zwaar.
‘Geen gemakkelijke opgave’
Ook de liquidatie van de Duitse militair in Boskoop was een zware beslissing, zo tekende verzetsman Arie van Helden op in zijn oorlogsnotities. Een citaat uit het boek ‘Vooruit naar de vrijheid’: ‘Het was geen gemakkelijke opgave iemand in koelen bloede uit de weg te ruimen, maar de gedachte dat het nauwelijks een week geleden was dat een van onze medewerkers uit Rotterdam op lafhartige wijze door de Duitschers vermoord werd; te weten dat deze jonge dwaas medegeholpen had in Polen om daar 36000 Poolsche joden bijeen te drijven, toezicht op hen te houden terwijl deze ongelukkigen hun eigen graf moesten graven. Dit alles bij elkaar was voor ons voldoende het recht in eigen handen te nemen, en op een donkere avond werd het vonnis voltrokken. Ik wil hier niet over uitweiden, vermeld zij dat hij een behoorlijk graf kreeg’.
Of de Boskoopse verzetsmensen die hierbij betrokken waren later psychische klachten kregen is niet bekend. Arie van Helden heeft in zijn ‘oorlogsnotities’ niets hierover vermeld en ook niet de namen genoemd van degenen die hierbij waren betrokken.
Vooruit naar de vrijheid
Het boek ‘Vooruit naar de vrijheid’ is een uitgave in de FloraReeks van de Historische Vereniging Boskoop (HVB). Het boek is te koop bij het Boomkwekerijmuseum, Bruna Jongejan, Primera Groenendijk en boekhandel Burger in Waddinxveen.
Dit was het zesde deel en laatste deel van een korte serie verhalen met de titel ‘Twee dode Duitse militairen op begraafplaats Reijerskoop’. Dit deel is gemaakt met ondersteuning van ChatGPT.
Recente reacties